چاپ

پیام فارس - تهران- ایرنا- بیستم مهرماه روز بزرگداشت حافظ شاعر برجسته ایرانی است که جایگاه سترگی در میان ایرانیان دارد. او بر تارک شعر فارسی می درخشد و اشعارش مجلس آرای محافل خصوصی و عمومی ایرانیان است.

اغراق نیست اگر بگوییم که حافظ به نوعی سخنگوی ناخودآگاه جمعی ما است چرا که هر ایرانی بخشی از خویش را در حافظ باز می یابد و با او زوایای نامکشوفی از خاطره اش را کشف می کند. از این رو در خانه ما ایرانی ها دیوان حافظ به بخش جدایی ناپذیری تبدیل شده است. هر یک از ما چند بیتی از آن را در ذهن داریم.
همذات پنداری خوانندگان شعر حافظ با او نشان دهنده عمق کلام و توان شاعر در سرودن اشعارش است. بر این اساس است که در مناسبت های مختلف به ویژه در شب یلدا و نوروز دیوان اشعار حافظ زینت آرای سفره های خانه مان می شود.
یکی از ویژگی های مهم شعر حافظ این است که با هر بار خواندن آن احساس می کنیم نکته تازه ای برایمان مکشوف شده است. بر این اساس اشعار حافظ بوی کهنگی نمی گیرند و گذر زمان نیز نتوانسته قلم فراموشی را بر روی آن بکشد.
ظرافت و حلاوت شعر حافظ دارای عنصر محوری همچون عشق است. از این رو عرفان و حتی آزاد اندیشی وی را می‌توان در ذیل این محور تفسیر و تعبیر کرد. شعر حافظ شعری شورانگیز و روح افزا است و این مساله نشان از موسیقی شعر او دارد. به عبارتی دقیق تر می توان شعر حافظ را سرزنده و پویا دانست.
ویژگی دیگر شعر حافظ این است که شعر او سرشار از نکته پردازی و مضمون سازی های ابتکاری است. بر این اساس روانی و بلاغت بودن الفاظ، ترکیبات بسیار جذاب و لحن شیرین زبان یکی از مولفه های اصلی شعر او است.
از این رو توجه و بازخوانی اندیشه و شعر حافظ پر از نکته های ظریف و دقیق است. نگاه ها نسبت به حافظ نیز از دریچه های مختلفی صورت پذیرفته و هر کسی سعی کرده تا با زاویه دید خود به اشعار لسان الغیب بنگرد.
یکی از مساله هایی که در زمینه حافظ شناسی و تفسیر اشعار او مطرح است خوانش های مختلف و نگرش از دریچه های متفاوت است. با این حال به نظر می رسد برای شناخت حافظ نباید تنها به ظاهر اشعار او توجه کرد بلکه باید گامی فراتر نهاد و به درونمایه آن ها پرداخت.
در واقع هر اثر ادبی که در دوره خاصی نگاشته شده، به نوعی متاثر از روح زمانه بوده است. با این حال در میان ادیبان و شاعران کسانی هستند که آثارشان تبدیل به کارهایی فرازمانی می شود و حافظ یکی از آن ها است.
بر این اساس زبان حافظ را نمی توان به مکان و موقعیت مندی خاصی محدود کرد چرا که زبان او جهانی است. همان سان که گفته شد یکی از عناصر محوری شعر حافظ عشق است. نظر به این که عشق زبانی جهانی دارد، اثرگذاری اشعار حافظ نیز جهانی است. هر چند به دلیل بهره بردن او از ظرایف روحیه ایرانی در اشعارش، برای مخاطبان ایرانی شعر او یک شیرینی خاصی دارد.
حافظ با ما فاصله زمانی ندارد و اشعارش طروات خود را از دست نداده است و خواندن اشعار او در موقعیت های مختلف و تفال زدن به دیوان اشعارش حکایت از این شاخصه دارد.
جدای از آن چه گفته شد، به باور حافظ شناسان یکی از ویژگی های برجسته ای که در جای جای دیوان حافظ می بینیم مقوله تعهد و مسئولیت اجتماعی است. نقد جامعه و آسیب های آن یکی از درونمایه های اصلی اشعار حافظ است. از این رو، ماهیت اشعار حافظ را نمی توان تنها از ساحت و صبغه شعری مورد بررسی قرار داد.
اشعار حافظ را باید از دو زاویه مورد واکاوی قرار داد؛ نخست از دریچه هنری که حد اعلای شعر فارسی را نشان می دهد و دوم این که شعر او جنبه های اجتماعی و انسانی را در حد کمال عرضه می کند.