پیام فارس -

سال آبی جدید در حالی از امروز شروع شد که هم‌اکنون 259شهر و 8562 روستا با تنش آبی شدیدی درگیرند. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که امسال هم بارش‌ها کمتر از میانگین خواهد بود.
خبرگزاری میزان - روزنامه همشهری نوشت: سال آبی1400-1399 یکی از کم‌بارش‌ترین سال‌های آبی 40سال اخیر بود که طی آن سایه سنگین خشکسالی با شدت زیاد تقریبا بر تمام کشور سایه انداخت؛ سالی که با رسیدن به بهار و تابستان، چنان‌که در سلسله گزارش‌های همشهری از تنش آبی استان‌های کشور خواندید، تعداد قابل‌توجهی از شهر‌ها و روستا‌ها را با جیره‌بندی، قطعی مکرر آب و آبرسانی سیار مواجه کرد و صنعت و کشاورزی نیز از آن بی‌تأثیر نبودند.
علاوه بر این، اثرات به نسبت مانا و سخت جبران‌پذیری در منابع آبی کشور طی 10سال اخیر رخ داده است که مسئولان مدیریت آبی را ناچار به تصویب طرح احیای سفره‌های آب زیرزمینی و سند سازگاری با شرایط کم‌آبی کرده است. از سوی دیگر، برای نخستین‌بار در تاریخ مدیریت آبی کشور 137منطقه در دشت‌های ایران به‌عنوان دشت ممنوعه بحرانی اعلام و برداشت آب از آن‌ها ممنوع شد. 5مرداد1400، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای اعلام کرد از نظر گرمسالی و خشکسالی در حال عبور از بدترین سال در 52سال اخیر کشور هستیم.
حمیدرضا جانباز همچنین تأکید کرد که هم‌اکنون 300 شهر دچار تنش آبی هستند و حدود 8 هزار روستا هم با تانکر آبرسانی می‌شوند. اگرچه در پایان تابستان1400 اعداد اعلامی از سوی این مقام مسئول درباره شهر‌ها کاهش پیدا کرد و بنا بر آمار اعلامی استان‌ها که در جدول پیوست این گزارش می‌خوانید، این عدد در شهر‌ها به 259شهر رسید، اما تنش آبی فزاینده در روستا‌ها همچنان محسوس است و باز هم بنابر آمار رسمی استان‌ها، 8562 روستا با تنش آبی شدید درگیرند و با تانکر آبرسانی می‌شوند. این آمار نشان می‌دهد طی تابستان تنش آبی در 562روستا تشدید شده است.
کاهش محسوس بارندگی
آسمان نامهربان امسال وضعیت رواناب‌ها و ذخایر آبی در استان‌ها را به‌شدت تحت‌تأثیر قرار داد. براساس آمار‌های منتشر شده از سوی اداره‌های کل هواشناسی استان‌ها، خوزستان 97.5، کهگیلویه و بویراحمد 18.7، مرکزی24، چهارمحال و بختیاری27، اصفهان34، آذربایجان غربی33، هرمزگان78، مازندران30، سمنان40، آذربایجان شرقی27، اردبیل80، کرمان77، خراسان‌رضوی67، زنجان44، خراسان شمالی 3/48، ایلام38، قزوین41، همدان40، کردستان44، یزد45، فارس64، کرمانشاه25، سیستان و بلوچستان90، گیلان26، بوشهر48 و قم34درصد کاهش بارندگی داشتند.
با توجه به کاهش نزولات آسمانی، شرکت آب منطقه‌ای کشور هم میزان پرشدگی سد‌ها را 50.5 میلیارد مترمکعب و درصد پرشدگی سد‌های کشور را با 49درصد و ورودی سد‌ها را با 47درصد کاهش ثبت کرده است.
همچنین وضعیت سد‌های مهم کشاورزی و آشامیدنی کشور، گویای این است که در هرمزگان و سیستان و بلوچستان بیشترین میزان تغییر حجم آب در سد‌ها را شاهد هستیم و فقط سد رئیسعلی دلواری بوشهر در کل کشور با رشد حجم آب مواجه بوده است. پایتخت نیز شرایط بهتری ندارد و موجودی آب سد‌های پنج‌گانه تهران نیز 717میلیون مترمکعب بود که میزان پرشدگی آن‌ها 38درصد اعلام شده است.
برداشت‌های غیرمجاز
با وجود تصویب و اجرای طرح تعادل‌بخشی و احیای سفره‌های آب زیرزمینی اعداد تکان‌دهنده حفاری چاه‌های غیرمجاز در استان‌ها راهی سخت و دور از دسترس را برای کاهش تنش آبی نشان می‌دهد.
براساس اعلام شرکت‌های آب منطقه‌ای استان‌ها به همشهری، 316هزارو207چاه غیرمجاز در مجموع استان‌های کشور به جز تهران وجود دارد که از این تعداد در زنجان 9هزار، خراسان شمالی 4هزار، قزوین 60هزار، همدان 4هزار، کردستان 6 هزار و 500، یزد 260، فارس یک‌هزار و 800، کرمانشاه 5هزار، سیستان و بلوچستان 4 هزار و 637، البرز 8 هزار و 500، کرمان 9هزار، لرستان یک‌هزار و 893، بوشهر 5 هزار و 500، قم 4 هزار و 800، خوزستان 5هزار، کهگیلویه یک‌هزار و 237، مرکزی 2 هزار و 100، اصفهان 43هزار و480، آذربایجان‌شرقی 22هزار، هرمزگان 4 هزار و 300، مازندران 60هزار، آذربایجان غربی60هزار و گلستان و خراسان‌رضوی به‌ترتیب 20هزار و 4هزار چاه غیرمجاز است. این برداشت غیرمجاز درحالی است که شبکه‌های آبرسانی کشور هم به‌دلیل فرسودگی و شکستگی با کاهش 13درصدی در یک سال گذشته 17درصد هدررفت داشته است.
میراث طرح‌های آبی برای دولت جدید
با توجه به تنش‌های چند سال اخیر به‌ویژه در برخی استان‌ها، ایجاد زیرساخت‌های تامین آب آشامیدنی شهری و روستایی یکی از اولویت‌های وزارت نیرو بود. برای مثال در خوزستان به‌عنوان استانی که همه شهرهایش درگیر تنش آبی است، تکمیل 7طرح آبرسانی با هدف تامین آب 8میلیون نفر جمعیت شهری و روستایی با اعتبار 49هزار میلیارد ریال مورد توجه بوده که حالا جزو مسئولیت‌های دولت سیزدهم شده است. از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین این طرح‌ها، آبرسانی غدیر است که پس از تکمیل با آبگیری از سد کرخه و منابع با کیفیت سد دز، آب آشامیدنی و کشاورزی 26شهر و 1600روستا یعنی نیاز آبی 52درصد جمعیت خوزستان را رفع می‌کند. براساس اعلام استاندار خوزستان قرار است به‌زودی هزارمیلیاردتومان اعتبار برای تکمیل این طرح ابلاغ شود.
طرح آبرسانی بن - بروجن در چهارمحال و بختیاری نیز از طرح‌هایی است که با پایان سال1400 عمرش به یک‌دهه می‌رسد؛ گرچه اجرای این طرح پیش‌تر و در دهه80 مصوب شده بود، اما عملیات اجرایی پروژه انتقال آب بن - بروجن در حوضه آبریز زاینده‌رود از سال1391 آغاز شد و بنابر اظهار مدیران چهارمحال و بختیاری در شرایطی که بیش از 90درصد منابع آب مصرفی این استان در بخش‌های آشامیدنی، صنعت و کشاورزی از منابع زیرزمینی برداشت می‌شود، بهره‌برداری از این طرح، آب آشامیدنی و بهداشتی بیش از نیمی از مردم در 11شهر و 14روستای مسیر رودخانه را تامین خواهد کرد.
طرح بزرگ انتقال آب خلیج‌فارس به استان فارس موسوم به لامرد نیز یکی دیگر از این طرح‌هاست که کلنگ اجرایی آن سال97 به زمین خورد. بنابر اعلام نمایندگان این استان در مجلس شورای اسلامی با واگذاری 51درصد طرح به یک شرکت خصوصی و تعیین تکلیف سرمایه‌گذاری 30درصدی شرکت ایمیدرو توسط وزارت صمت و توزیع 19درصد باقیمانده بین سرمایه‌گذاران صنعتی استان و جذب مشارکت آنان، منابع اعتباری اجرای طرح آماده و تمامی مجوز‌های لازم در سطح وزارتخانه‌ها برای طرح گرفته شده است و هیچ مانعی برای آغاز عملیات اجرایی این طرح وجود ندارد. قرار است این پروژه به مناطق شمال فارس هم برسد.
دالان این خط از ارتفاعات صعب‌العبور منطقه مرزی استان‌های فارس، بوشهر و هرمزگان می‌گذرد و با ایجاد 5پمپاژ در مسیر خط لوله قرار است آب دریا تا ارتفاع بالای 1300متر وارد شهر لامرد شود.
تکمیل ابرطرح آبرسانی تا 1404
از طرح‌های بسیار مهمی که در دولت یازدهم و دوازدهم مصوب و اجرای آن شروع شد، طرح انتقال آب خلیج‌فارس به 7 استان در فلات مرکزی و شرق کشور است که به ابرطرح انتقال آب شهرت دارد. با تکمیل 3 خط طرح ملی انتقال آب خلیج‌فارس به فلات مرکزی ایران درمجموع 550میلیون مترمکعب آب شیرین از خلیج‌فارس به فلات مرکزی ایران منتقل می‌شود.
برای اجرای این طرح‌ها که در مجموع با لوله‌گذاری به طول 3700 کیلومتر آب خلیج‌فارس و دریای عمان را به 7 استان هرمزگان، کرمان، خراسان جنوبی، خراسان رضوی، یزد، اصفهان و سیستان و بلوچستان منتقل می‌کند، 128هزار میلیارد تومان اعتبار پیش‌بینی شده است. این طرح‌ها برای 70هزار نفر اشتغال‌زایی خواهد داشت.
خط نخست که آب خلیج‌فارس را به هرمزگان، کرمان و یزد منتقل می‌کند، چند‌ماه پیش به‌طورکامل افتتاح شد. این طرح در فاز‌های یک، 2 و 3 به طول 820کیلومتر، با 12ایستگاه پمپاژ، حجم سرمایه‌گذاری 20هزار میلیارد تومانی اجرایی شده که پتانسیل اشتغال‌زایی آن در دوران ساخت (تاریخ شروع 1391 و تاریخ اتمام 1399) 16هزار نفر برآورد شده است.
در خط دوم انتقال آب خلیج‌فارس به استان‌های کرمان، خراسان جنوبی و خراسان رضوی پیش‌بینی شده است. این طرح به طول 1550 کیلومتر با 18ایستگاه پمپاژ آب با سرمایه‌گذاری 47هزار میلیارد تومانی اجرا شده و برای 30هزار نفر اشتغال‌زایی به‌دنبال دارد. تاریخ شروع این طرح سال99 و تاریخ پایان آن 1404 پیش‌بینی شده است.
در خط سوم، آب خلیج‌فارس به یزد و اصفهان منتقل می‌شود. این طرح به طول 910کیلومتر با 10ایستگاه پمپاژ آب، با سرمایه‌گذاری 35هزار میلیارد تومانی اجرایی شده و برای 14هزار نفر اشتغال‌زایی به‌دنبال دارد. تاریخ شروع این طرح سال گذشته و تاریخ پایان آن 1404 پیش‌بینی شده است.
در خط چهارم، انتقال آب دریای عمان به سیستان و بلوچستان پیش‌بینی شده است. این طرح به طول 820کیلومتر با 11ایستگاه پمپاژ آب، با سرمایه‌گذاری 39هزار میلیارد تومانی اجرایی شده و برای 10هزار نفر اشتغال‌زایی به‌دنبال دارد. تاریخ شروع این طرح سال99 و تاریخ پایان آن 1404 پیش‌بینی شده است.
طرح‌های نیمه‌کاره
هم‌اکنون در سراسر کشور طرح‌های نیمه‌کاره آبرسانی مانند آنچه گفته شد و طرح‌هایی مانند آبرسانی نهند به تبریز، بازنگری و مهندسی مجدد طرح جامع آبرسانی به روستا‌های سیستان و بلوچستان پس از 2 دهه و مانند آن بسیار است؛ طرح‌هایی که اعتبار کلان برای اجرا می‌خواهند. اما در شهر‌ها و روستا‌های ایران گاه مشکلات کوچک‌تری وجود دارد که با هزینه‌های اندکی قابل رفع شدن است؛ مانند نوسازی شبکه آبرسانی بسیاری از روستاها، تعویض لوله و منبع، نصب کنتور هوشمند بر چاه‌های کشاورزی و مانند آن؛ اقداماتی که نه نیازمند اعتبار زیاد هستند و نه زمان بسیار طولانی.
در انتظار سال خشک دیگر
با وجود این پروژه‌های نیمه‌کاره و درحالی‌که چشم امید کشور برای کاهش تنش آبی به 6‌ماه دوم سال1400 و شروع سال آبی 1401-1400 دوخته شده است، پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی نشان می‌دهد بارش‌های پاییز1400 هم با کاهش همراه هستند.
پیش‌بینی فصلی این سازمان معمولا با صحت 70درصدی سنجیده می‌شود و حاکی از این است که بارش در فصل پاییز در اکثر مناطق کشور به جز سواحل دریای خزر کمتر از نرمال یا همان میانگین بلندمدت آماری خواهد بود و سهم ماه‌های مهر و آبان در این کم‌بارشی بیشتر است.
از نیمه‌دوم آذر 1400، شرایط بارشی در کشور مقداری متعادل می‌شود و انتظار می‌رود بارش در اکثر مناطق کشور به نرمال گرایش پیدا کند. اصفهان، یزد، خراسان جنوبی، خراسان رضوی، سیستان و بلوچستان، فارس، هرمزگان، کرمان، کرمانشاه، چهارمحال و بختیاری، لرستان، خوزستان و ایلام نسبت به سایر استان‌ها شرایط حادتری خواهند داشت.
احتمال 70 درصدی کم‌بارشی در سال آبی جدید
رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی کشور احتمال 60درصدی وقوع سال کم‌بارش و کمتر از آن را تأیید می‌کند. احمد وظیفه می‌گوید: براساس مدل‌های عددی با احتمال 60 تا 70درصد برای پاییز و تا نیمه‌زمستان، بارش‌های کم و زیر نرمال کشوری را خواهیم داشت. احتمال 30 تا 40درصد ممکن است سال نرمالی را تجربه کنیم، اما احتمال ترسالی تقریبا بسیار ضعیف و نزدیک به صفر است. وی با بیان اینکه اختلاف ترسالی و کم‌بارشی در ایران به‌دلیل موقعیت جغرافیایی کشور به اندازه میانگین بارش سالانه کشور در سال ترسال یعنی حدود 200میلی‌متر است، ادامه می‌دهد: هم‌اکنون نقشه‌ها و مدل‌های عددی گویای سال کم‌بارش است؛ بنابراین برای بسیاری از حوزه‌ها مانند کشاورزی باید ریسک‌سنجی انجام شود. به‌گفته وظیفه، با وجود اثرات منطقه‌ای، اما بعید است که الگو‌های بارش خلاف پیش‌بینی‌ها عمل کند و به‌سمت بارش‌های نرمال پاییزه و زمستانه برویم.
بیشتر بخوانید: کاهش 30 درصدی تولید گندم نسبت به سال گذشته انتهای پیام/
خبرگزاری میزان: انتشار مطالب و اخبار تحلیلی سایر رسانه‌های داخلی و خارجی لزوماً به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفاً جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای منتشر می‌شود.
برچسب ها: خشکسالی بارندگی