چاپ

پیام فارس -

پیام فارس

قیام 15 خرداد 1342 از این جهت که به پیروزی انقلاب اسلامی منجر شددارای اهمیت ویژه ای است در جریان این قیام می توان حضور و دخالت اکثر شهرهارا تعیین کننده دانست و فارس از جمله استانهایی است که در بیشتر نهضت هاو تحولات سیاسی ایران نقش به سزایی ایفا کرده است.
به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از شیرازه، با افزایش مخالفت‌ها علیه مفاد تصویب‌‏نامه "انجمن‌‏های ایالتی و ولایتی" در سال 1341، امام خمینی(ره) با ارسال پیام از علما، روحانیون و اندیشمندان کشور خواست تا مردم را از اهداف شوم رژیم آگاه کنند که در نهایت این اقدام منجر به گسترش دامنه قیام 15 خرداد در کشور شد.
قیام 15 خرداد 42 از این جهت که به پیروزی انقلاب اسلامی منجر شد دارای اهمیت ویژه ای است در جریان این قیام می توان حضور و دخالت اکثر شهرها را تعیین کننده دانست و فارس از جمله استان‌هایی است که در بیشتر نهضت‌ها و تحولات سیاسی ایران نقش به سزایی ایفا کرده است. در جریان مبارزه استان فارس، شهرهای شیراز، لارستان و جهرم بیشترین اثر را داشتند. شهید آیت‌الله دستغیب(ره) که از همان آغاز نهضت همراهی خود را با امام خمینی(ره) اعلام کرده بود، به‌دنبال دستگیری شبانه امام در 15 خرداد 1342، علیه رژیم پهلوی به سخنرانی پرداخت و با بسیج مردم شیراز، این اقدام شاه را محکوم کرد. در مرکز اسناد انقلاب اسلامی چنین آمده است: « محمدمهدی دستغیب برادر شهید دستغیب در این باره گفته است «خبر رسید امام را در قم دستگیر کرده‌اند؛ فردای آن روز، مجلسی در مسجد جامع گرفته شد و طی آن مردم را آگاه کردند و تظاهرات صورت گرفت. دستگاه بلافاصله حکومت نظامی اعلام کرد. صبح آن روز مردم همه در مسجد جامع جمع بودند تا قیام کنند که حکومت نظامی برقرار شد. البته مغازه‌ها همه بسته شد. مردم از خانه بیرون ریختند؛ جمعیت فوق‌ا‌لعاده‌ای در خیابان‌ها به راه افتاد و نظامی‌ها هم تیراندازی می‌کردند». با انتشار خبر دستگیری‌ امام‌ و تعدادی‌ از علما، همچنین‌ انتشار خبر قیام‌ مردم‌ در قم‌ و تهران‌، بعدازظهر روز 15 خرداد وضعیت‌ شهر شیراز تغییر کرد. گروه‌های‌ مختلف‌ از چند نقطه‌ شهر به‌ سمت‌ مرکز شهر و مسجد وکیل‌ حرکت‌ کردند. تظاهرات‌ و درگیری‌ با مأمورین‌ در آخرین‌ ساعات‌ روز آغاز شد و تا ظهر 16 خرداد ادامه‌ داشت‌. در این‌ مدت‌ تعدادی‌ از مردم‌ شهید و مجروح‌ و تعدادی‌ نیز دستگیر شدند. در جریان‌ مقابله‌ مردم‌ با نیروهای‌ رژیم‌، تعدادی‌ از مغازه‌های‌ مشروب‌فروشی‌ و محل‌ کسب‌ متعلق‌ به‌ بهائیان‌ آتش‌ زده‌ شد. استانداری‌ فارس‌ نیز برای‌ تسلط‌ بر اوضاع‌ تعدادی‌ خودرو آتش‌نشانی‌ از اصفهان‌ درخواست‌ کرد: «... وسیله‌‌ آتش‌نشانی‌ در شیراز کم‌ [است‌] مقرر فرمایید به‌ استانداری‌ اصفهان‌ دستور داده‌ شود چند دستگاه‌ ماشین‌ آتش‌نشانی‌ به‌ شیراز ارسال [شود] ، حتی‌ عده‌ی‌ نظامی‌ نسبت‌ به‌ تظاهرکنندگان‌ کم [است] ... مقرر فرمایید به‌ هر نحو شده‌ قوای‌ انتظامی‌ استان‌ تقویت‌ شود.» ساواک‌ اصفهان‌ در پاسخ‌ به‌ درخواست‌ شیراز چنین‌ نوشت‌: «... وضع‌ ما نیز مشابه‌ شما است‌، متأسفانه‌ اعزام‌ ماشین‌ آتش‌نشانی‌ به‌ شیراز مقدور نیست‌.» پس‌ از کشتار و دستگیری‌ عده‌ای‌ از مردم‌ و برای‌ جلوگیری‌ از گسترش‌ قیام‌، روز 16 خرداد در شیراز حکومت‌ نظامی‌ اعلام‌ شد. علیرغم‌ اعلام‌ حکومت‌ نظامی‌ و تیراندازی‌ به‌ مردم‌، مقاومت‌ در مقابل‌ نیروهای‌ دولتی‌ همچنان‌ ادامه‌ داشت‌: از ساعت‌ 10 صبح‌ امروز [16 خرداد] بدواً اجتماع‌ زیادی‌ در مسجد وکیل‌ شیراز گرد آمده‌ و شروع‌ به‌ تظاهر نموده‌اند و سپس‌ از نقاط‌ دیگر شهر دستجاتی‌ به‌ تظاهر پرداخته‌ و در نتیجه‌ مأمورین‌ انتظامی‌ با آن‌ها شدیداً تصادم‌ کرده‌ و عده‌ای‌ زخمی‌ شده‌اند، ولی‌ هنوز تظاهرات‌ ادامه‌ دارد، و وضع‌ شهر کاملاً غیرعادی‌ است‌. نخستین شعار « مرگ برشاه» توسط مردم شیراز در 15 خرداد 1342 به استناد آنچه در مرکز اسناد انقلاب اسلامی آمده است، نخستین شعار « مرگ برشاه» توسط مردم شیراز در 15 خرداد 1342 مطرح شده است. حجت‌الاسلام رسول منتجب‌نیا که خود در آن روزها شاهد وقایع و رخدادها در شیراز بود، در بخشی از خاطرات خود که توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده است درباره وقایع 15 خرداد شیراز می‌گوید: روز 15 خرداد بعد از اقامه نماز صبح به اتفاق برادرم علی و برادر دیگرمان به سوی "مسجد نو" حرکت کردیم. جمعیت فوج‌فوج به مسجد نو هجوم می‌آوردند و منتظر بهانه بودند تا درِ شبستان باز شد داخل شوند و علما برای سخنرانی بیایند. وی ادامه می‌دهد: در این زمان میان جمعیت خبری منتشر شد که امام را دستگیر کرده‌اند؛ با انتشار این خبر سرو صدای مردم بلند شد و حالت نگرانی و اضطراب در آنها به‌وجود آمد؛ به‌دنبال این جریان باز خبر آوردند که شب گذشته آیات عظام محلاتی و دستغیب نیز دستگیر شده‌اند. مردم با شنیدن این اخبار، با دادن شعارهای تند در حالی‌که نسبت به دستگیرشدگان ابراز احساسات می‌کردند، از مسجد بیرون آمدند. من در آنجا برای اولین بار شعار «مرگ بر شاه» و «درود بر خمینی» و امثال این‌ها را شنیدم و این در حالی بود که من هم به اتفاق مردم ضمن دادن شعار به میدانی که جلوی مسجد شاه‌چراغ بود آمدم. منتجب‌نیا می‌گوید: در این زمان ماموران پلیس با کامیون‌های مخصوصی آمده، شروع به پرتاب گاز اشک‌آور در میان جمعیت کردند تا مردم را متفرق کنند. عده‌ای از مردم کنار کشیده، عده‌ای هم گازها را به طرف کامیون‌های پلیس پرتاب کردند و ماموران از طریق گاز اشک‌آور موفق به پراکندن جمعیت نشدند. مقداری که حرکت کردیم و از شاه‌چراغ به سوی خیابان احمدی جلو رفتیم، در سه‌راه احمدی تیراندازی هوایی شروع شد؛ اما جمعیت به حرکت خود ادامه داد و از طریق سه‌راه پهلوی سابق وارد خیابان پهلوی شد... بعد از راهپیمایی به مسجد آیت‌الله دستغیب رفتیم. وی با اشاره به حال و هوای آن روز ادامه می‌دهد: مردم جنازه‌ها را می‌آوردند و برای نشان‌دادن آنها به عموم ملت به بالای منبر سنگی، محل سخنرانی شهید دستغیب می‌بردند. در بین جنازه‌ها دانش‌آموزی که کتابی روی سینه‌اش بود و بدنش خونین شده بود با قیافه‌ای مظلوم به چشم میخورد .مردم وقتی جنازه او را دیدند به‌شدت گریه کردند و شور هیجان عجیبی در مسجد ایجاد شد. بعد از اتمام مراسم مردم به سوی خانه‌هایشان رفتند من نیز به خانه ‌ام در خیابان احمدی که به فاصله 2 کیلومتری با شاهچراغ قرار داشت رفتم. در طول مسیر، ماموران رژیم با بلندگوهای بسیار قوی مردم را تهدید می‌کردند که اگر خانه‌هایشان نروند مورد هدف قرار می‌گیرند. روزنامه‌‌ اطلاعات‌ 16 خرداد 1342 در مورد وقایع‌ شیراز نوشت‌: خبرنگار ما در شیراز تلفنی‌ اطلاع‌ داد از ساعت‌ 12 دیشب‌ وضع‌ شیراز غیرعادی‌ شد... ضمناً مأمورین‌ انتظامی‌ 80 نفر را در شیراز بازداشت‌ کردند.

پیام فارس

آیت‌الله سیدحسین آیت‌اللهی با تمام اقدامات حکومت پهلوی در آستانه قیام 15 خرداد از جمله لایحه‌ی انجمن‌های ایالتی و ولایتی، انقلاب سفید و حمله به فیضیه مخالفت و در صبح عاشورا علیه مقامات دولتی سخنرانی شدید‌اللحنی کرد. وی در راه مبارزات انقلابی و در بیدارسازی مردم جهرم کوشا بود. و در هر مناسبت و مراسمی از فرصت استفاده کرده و مردم را علیه حکومت ترغیب می‎کرد. دکتر علی‌محمد بشارتی از مبارزان آن روزهای جهرم و وزیر اسبق کشور درباره حال و هوای مردم جهرم در روز 15خرداد چنین می‌گوید: «در روز 15خرداد و قبل از آن که خبر سرکوبی قیام مردم تهران به گوش اهالی جهرم برسد، از اول صبح تا ساعت 13 رادیو قطع بود. همین مساله موجب حیرت مردم جهرم شده بود. چون با آن همه تهور و شهامتی که مردم جهرم در حضرت امام خمینی سراغ داشتند، تصور می‌کردند که دیگر کار شاه تمام است. اما طولی نکشید که با خبر سرکوب قیام مردم، چیزی خلاف انتظارات ثابت شد و از این رو خشم و نفرت مردم جهرم بر ضد شاه، دو چندان شد. شاه تصور می‌کرد که با کشت و کشتار، مردم عقب‌نشینی خواهند کرد. اما بر خلاف آن مردم خشمگین‌تر شدند و بر دامنه‌ی فعالیت‌های خود افزودند. پس از دستگیری حضرت امام موجی از خشم و نگرانی، سراسر کشور را فرا گرفت». مبارزات روحانیون و مردم جهرم بعد از دستگیری امام خمینی و متعاقب آن سرکوب قیام مردم تهران در آستانه‌ اولین سالگرد قیام 15خرداد1342 گسترش یافت. آیت‌الله سید ‌حسین آیت‌اللهی بعد از 15خرداد 1342 به مبارزات خود علیه حکومت پهلوی ادامه داد. وی نقش مهمی در بیدار‌سازی مردم جهرم ایفا و جهرم را به یکی از پایگاه‌های اصلی ضد‌رژیم تبدیل کرد. از این رو، کمتر از یک ماه و نیم مانده به سالگرد 15خرداد1342، یعنی در اردیبهشت 1343 آیت‌الله سیدحسین آیت‌اللهی نیز دستگیر و به زندان اوین تهران منتقل گردید. مردم جهرم بعد از روشن شدن هوا و هنگامی که برای خواندن نماز صبح به مسجد ‌رفتند، از دستگیری ایشان اطلاع یافتند. مردم از همه نقاط شهر به خیابا‌ن‌ها آمدند و خشم خود را نسبت به دستگیری ایشان نشان دادند. آنها در حالی که در خیابان به سر و صورت خود می‌زدند، چنین فریاد می‌زدند: «سید مظلوم حسینم چه شد؟!...» در آن روز کلیه مغازه‌های شهر جهرم بسته بود. وقتی خبر دستگیری آیت‌الله آیت‌اللهی به مردم رسید، مردم شرق شهرستان جهرم که به بیت ایشان نزدیک بودند، کفن‌پوش شده و به صورت دسته‌های عزاداری به طرف منزل آیت‌الله سید ابراهیم حق‌شناس از دیگر روحانیون نامی جهرم حرکت کردند. آیت‌الله حق‌شناس ضمن گریه و اظهار تأسف از دستگیری آیت‌الله آیت‌اللهی در جلو مردم سینه‌زن و عزادار به طرف شهربانی جهرم حرکت کردند. مردم در حالی که شعارهایی در حمایت از آقای آیت‌اللهی سر می‌دادند شهربانی جهرم را در حلقه‌ی محاصره خود قرار دادند. در این هنگام بود که آیت‌الله حق‌شناس همراه با تعدادی دیگر از روحانیون و مردم وارد شهربانی شدند و خواستار آزادی ایشان شدند. محمد زارعیان از جمله افرادی که بعد از دستگیری سید ‌حسین آیت‌اللهی کفن پوشیده و به طرف شهربانی جهرم حرکت کرده بودند، چنین می‌گوید:‌ »ما شهربانی را در کنترل خود گرفته بودیم. وضع به اندازه‌ای برای مأموران رژیم در جهرم بحرانی و وخیم بود که رئیس شهربانی جهرم که دیگر نمی‌دانست باید چه کاری انجام دهد به طرف من آمد و پیشانی من را بوسید. در همین هنگام بود که اینجانب سیلی محکمی به گوش‌ او زدم. بعد از این فرماندار جهرم هم به محل تجمع مردم آمد؛ ولی مردم جهرم، فرماندار را هم به گروگان گرفتند. مأموران رژیم در آن روز تلفن و برق شهر را به طور کامل قطع کرده بودند.» بعد از آن که تظاهرات مردم در روز دستگیری سیدحسین آیت‌اللهی به پایان رسید و مردم به خانه‌های خود رفتند تا خود را برای تظاهرات روز بعد آماده کنند، مأموران رژیم که ضربه بسیار سختی از مردم دریافت کرده بودند، تلاش کردند کسانی را که تحریک‌کننده اصلی مردم جهرم در آن روز بودند دستگیر کنند. بنابراین تعداد زیادی از نیروهای رژیم به طور ناگهانی به مسجد صاحب‌الزمان‌(عج) که عده‌ای از رهبران تظاهرات در آنجا حضور داشتند، هجوم برده و آ‌نها را دستگیر کردند. به گزارش شهربانی جهرم 12 نفر از افرادی که در تظاهرات بعد از دستگیری آیت‌الله سید حسین آیت‌اللهی در آستانه سالگرد قیام 15خرداد به اتهام شورش و بلوا دستگیر و بازداشت گردیدند که شش نفر ردیف اول بعد از دستگیری، ابتدا به مدت بیست روز در شهربانی جهرم تحت انواع شکنجه‌ها قرار گرفتند. بعد از آن به زندان کریم‌خانی در شیراز منتقل شدند و مدتی بعد حکم اعدام آنها به همراه آیت‌الله سید حسین آیت‌اللهی صادر شد. در این مرحله حساس که رژیم قصد اعدام آنها را داشت، اقدامات کسانی همچون آیت‌الله حق‌شناس، پیمان، نماینده جهرم در مجلس و... مانع از اعدام آ‌نها شد. سرانجام این شش نفر بعد از تحمل 45 روز زندان و تحمل انواع شکنجه‌ها از زندان آزاد شده و به جهرم بازگشتند. در حالی که سید ‌حسین آیت‌اللهی همچنان در تهران در بازداشت به سر می‌برد. سرانجام آیت‌الله سید حسین آیت‌اللهی بعد از پایان مراسم سالگرد 15خرداد، در 28تیر1343 به قید عدم خروج از حوزه قضایی تهران و ضمانت یک‌صد هزار ریال، از زندان آزاد و در سوم آبان ماه 1343 به جهرم وارد شد. ایشان با ورود خود به جهرم آرام ننشست و بار دیگر جهرم را به یکی از کانون‌های مبارزاتی مهم علیه حکومت پهلوی تبدیل کرد. در روز 20 مرداد 42، محاکمه‌‌ 9 نفر از دستگیرشدگان‌ 16 خرداد در دادگاه‌ جنایی‌ فرمانداری‌ نظامی‌ تشکیل‌ و ادامه‌ محاکمه‌ در روز 21 مرداد صورت‌ گرفت‌.

پیام فارس